1.       ΣΚΟΠΟΣ

 

Το άρθρο αυτό γράφεται λίγες μέρες πριν φύγει το 2020, ένα έτος που θα αφήσει για πολλά χρόνια το αποτύπωμά του σε όλους τους τομείς της οικονομίας και της κοινωνίας. Για την υγεία έχει ανάψει το πράσινο φως και αυτό λέγεται εμβόλιο. Δυστυχώς, το 2020 φεύγοντας δεν θα πάρει μαζί του την αβεβαιότητα που θα εξακολουθεί να υπάρχει για το 2021, τουλάχιστον για τους πρώτους τρεις μήνες, με τάσεις εξομάλυνσης για το Β’ τρίμηνο του έτους. Με βάση το παραπάνω δεδομένο, οι προϋπολογισμοί των επιχειρήσεων – για όσες κάνουν προϋπολογισμό, που δυστυχώς είναι πολύ λίγες – θα έχουν την μορφή του κυλιόμενου προϋπολογισμού και το στοιχείο της διαρκούς επικαιροποίησης των μεγεθών.

Μέσα στο κλίμα της αβεβαιότητας, ένα στοιχείο είναι σχεδόν βέβαιο, ότι θα έχουμε μείωση του κύκλου εργασιών (πωλήσεις), μείωση της λειτουργικής κερδοφορίας και κατ’ επέκταση θα συνεχίζονται τα έντονα προβλήματα της ρευστότητας, για την αντιμετώπιση των αυξημένων υποχρεώσεων που μεταφέρθηκαν από το 2020 – και ίσως από το α’ εξάμηνο του 2021 – προς το τέλος του 2021.

Γίνεται λοιπόν σαφές ότι κάθε σχεδιασμός που γίνεται σήμερα ή έγινε χθες για το 2021 θεωρείται ξεπερασμένος. Εκείνο όμως το πρόβλημα που έχουν να αντιμετωπίσουν οι επιχειρήσεις θα είναι η διαχρονική μείωση των πωλήσεων (αρνητικός αριθμός μεγέθυνσης), η μείωση του μέσου μεικτού περιθωρίου κέρδους, με παράγωγα αποτελέσματα την μείωση της λειτουργικής κερδοφορίας και της συνέχιση των προβλημάτων ρευστότητας.

Έτσι, το παρόν άρθρο έρχεται να απαντήσει στα παρακάτω ερωτήματα που απασχολούν και θα απασχολήσουν τις επιχειρήσεις στο άμεσο μέλλον:

ü  Πως περιγράφεται σήμερα το επιχειρηματικό περιβάλλον;

ü  Ποιος είναι ο επιχειρηματικός κίνδυνος και ποιους άλλους κινδύνους θα αντιμετωπίσουν οι επιχειρήσεις;

ü  Ποιες είναι οι βασικές μεταβλητές του επιχειρηματικού κινδύνου;

ü  Υπάρχει μηχανισμός αντιμετώπισης της κατάστασης και πως μπορεί να εφαρμοστεί;

Οι απαντήσεις των παραπάνω ερωτημάτων αποτελούν ξεχωριστές θεματικές ενότητες, οι οποίες αναλύονται στις επόμενες παραγράφους.

 

2.       ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

 

Το επιχειρηματικό περιβάλλον, ως είναι φυσικό, επηρεάζεται από το μακροοικονομικό περιβάλλον της χώρας. Μετά την ύφεση του 2020, η οποία αναμένεται να διαμορφωθεί σε επίπεδα κοντά στο 10%, όλοι μιλούν για ανάκαμψη το 2021. Πριν λίγες μέρες ψηφίστηκε από τη Βουλή ο προϋπολογισμός του 2021 και είναι βέβαιο ότι σύντομα θα απαιτηθεί αναμόρφωση. Η θέση μας αυτή πηγάζει από το γεγονός ότι οι δαπάνες για την αντιμετώπιση της πανδημίας αυξάνονται, ενώ οι εισροές από το Ταμείο Ανάκαμψης θα καθυστερήσουν.

Η φερεγγυότητα των επιχειρήσεων βρίσκεται σε ιδιαίτερα χαμηλό επίπεδο, αφού σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Οικονομικών, μόνο 30.000 επιχειρήσεις ικανοποιούν τα τραπεζικά κριτήρια (σε σύνολο 800.000 και πλέον επιχειρήσεων). Η αδυναμία των επιχειρήσεων και η απροθυμία των τραπεζών φαίνεται στην χρήση των μέτρων ενίσχυσης και υποστήριξης των επιχειρήσεων. Πιο συγκεκριμένα:

α)    Το 54,1% των επιχειρήσεων έχει κάνει χρήση της επιστρεπτέας προκαταβολής.

β)    Το 44,1% των επιχειρήσεων έκανε χρήση των αναστολών συμβάσεων εργασίας.

γ)     Το 3,7% έκανε χρήση του ΤΕΠΙΧ.

δ)    Ένα ποσοστό 25,6% των επιχειρήσεων δεν έκανε χρήση κανενός μέτρου.

Αν λάβουμε υπόψιν ότι τα δύο (2) μέτρα – επιστρεπτέα προκαταβολή και αναστολή συμβάσεων εργασίας – έγιναν χωρίς την μεσολάβηση των τραπεζών και τελειώνουν κατά την άποψή μας, μετά το τέλος του Α’ τρίμηνού, προκύπτει το συμπέρασμα ότι η πρόσβαση των επιχειρήσεων στο τραπεζικό σύστημα ήταν και θα είναι πολύ δύσκολη. Βέβαια, στα πλαίσια της αναφοράς μας στο επιχειρηματικό περιβάλλον, να αναφέρουμε ότι οι τράπεζες αντιμετωπίζουν κι αυτές σοβαρά προβλήματα με τα δάνεια N.P.L. (Κόκκινα δάνεια) και θέματα κεφαλαιακής επάρκειας.

Το πρόβλημα της ρευστότητας των επιχειρήσεων βρίσκεται στο «κόκκινο», με αποτέλεσμα ο χρονικός δείκτης άμυνας της ρευστότητας να τείνει στο μηδέν. Σημειώνεται ότι η πρόσβαση ΜΜΕ στο τραπεζικό σύστημα μειώθηκε κατά 40% σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ενώ μία (1) στις πέντε (5) καταφέρνει να πάρει σε δάνεια το ποσό που αιτήθηκε.

Αν σε όλα τα παραπάνω προσθέσουμε το τέλος της πολιτικής ενισχύσεων και μέτρων στήριξης, σε συνδυασμό με την εφαρμογή του νέου Πτωχευτικού Κώδικα, αντιλαμβανόμαστε σε τι περιβάλλον καλούνται να λειτουργήσουν οι επιχειρήσεις.

 

3.       Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΚΑΙ Ο ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ

 

Η πορεία και ο βίος μιας επιχείρησης είναι στενά συνδεδεμένα με μία σειρά κινδύνων. Στην περίοδο της πανδημίας που βιώνουμε, οι ελληνικές επιχειρήσεις βρίσκονται και πάλι ενώπιον κρίσιμων αποφάσεων. Η πανδημία έχει πλήξει τις μικρότερες επιχειρήσεις (1-6 εργαζόμενοι), όπως αναφέρουν οι ίδιες, σε ποσοστό 91,8%. Το 70% των επιχειρήσεων δηλώνει απαισιόδοξο για την πορεία της οικονομίας, ενώ το 23% των επιχειρήσεων δηλώνει ότι είναι πολύ πιθανό να κλείσει (τα στοιχεία είναι από την έρευνα του Ε.Ε.Α.).

Το επιχειρηματικό περιβάλλον μεταβάλλεται ραγδαία και σε αυτή την ταχύτητα θα πρέπει να προσαρμοστούν οι επιχειρήσεις. Ο χρόνος γίνεται πολυτέλεια.

Ο επιχειρηματικός κίνδυνος και ειδικότερα ο λειτουργικός κίνδυνος βρίσκεται σε όλες τις φάσεις της δραστηριότητας της επιχείρησης και πολύ δε περισσότερο εν μέσω πανδημίας. Στην κατάσταση αυτή συναντούμε κι άλλους κινδύνους, όπως αυτούς της ρευστότητας και του χρηματοδοτικού κινδύνου. Οι δύο όμως αυτοί κίνδυνοι είναι και παράγωγοι κίνδυνοι του επιχειρηματικού κινδύνου.

Ποια όμως είναι τα χαρακτηριστικά του επιχειρηματικού κινδύνου και πως εμφανίζεται σήμερα κατά τη διάρκεια της πανδημίας; Για τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τον επιχειρηματικό κίνδυνο, πέραν των διαπιστώσεων, θα πρέπει να αναφερθούμε στην «θεραπευτική αγωγή» που θα πρέπει να ακολουθήσει η επιχείρηση, προκειμένου να ξεπεράσει (όπου αυτό είναι δυνατό) τα προβλήματα τα οποία απειλούν την βιωσιμότητα της. Έτσι, ο επιχειρηματίας θα πάψει να βλέπει και το «λουκέτο» ως πιθανή λύση.

Έτσι, από πλευράς «επιστημονικού ενδιαφέροντος», η προσοχή μας πρέπει να εστιαστεί στα εξής σημεία:

α)    Ρυθμός μεγέθυνσης του κύκλου εργασιών (διαχρονική μεταβολή πωλήσεων).

β)    Διαμόρφωση του Μέσου Μεικτού Περιθωρίου Κέρδους.

γ)     Ύψος των λειτουργικών εξόδων και διάκριση αυτών σε μεταβλητά και σταθερά.

Σχετικά με όλο το θέμα που εξετάζουμε, ο αναγνώστης θα βοηθηθεί πολύ εάν μελετήσει το άρθρο μας, που δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα μας με τίτλο: «ΟΔΗΓΟΣ ΔΡΑΣΗΣ ΤΗΣ ΜΙΚΡΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ 2021».

 

4.       ΡΥΘΜΟΣ ΜΕΓΕΘΥΝΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΔΕ ΕΠΙΠΕΔΟ ΟΓΚΟΥ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ

 

Όταν αναφερόμαστε στον «ρυθμό μεγέθυνσης» της επιχείρησης, αναφερόμαστε στο ποσοστό της διαχρονικής μεταβολής των βασικών μεγεθών της επιχείρησης, όπως κύκλο εργασιών, σύνολο παγίων περιουσιακών στοιχείων, σύνολο κυκλοφοριακών στοιχείων, σύνολο ενεργητικού κλπ. Στην προκειμένη περίπτωση, το ενδιαφέρον μας εστιάζεται στον κύκλο εργασιών.

Όπως είναι φυσικό, σε μία κατάσταση ύφεσης της οικονομίας απαγορευτικών μέτρων – περιορισμών δεν μπορούμε να αναμένουμε θετικό πρόσημο στις διαχρονικές μεταβολές των πωλήσεων. Τα ερωτήματα που τίθενται στην περίπτωση αυτή είναι:

α)    Μέχρι πού μπορεί να φτάσει η μείωση των πωλήσεων;

β)    Για την μείωση αυτή, οι λόγοι είναι αποκλειστικά εξωγενείς;

γ)     Υπάρχουν περιθώρια ανατροπής του αρνητικού ρυθμού μεγέθυνσης και έως τι ποσοστό μπορεί να βελτιωθεί;

δ)  Ποια είναι τα όρια αντοχής της επιχείρησης, σε επίπεδο κερδών προ αποσβέσεων, όσο και σε επίπεδο ταμειακού νεκρού σημείου;
(Για την παραπάνω τεχνική περίπτωση (δ), ο αναγνώστης να βρει βοήθεια στη βιβλιοθήκη της FBS).

Μετά την ενδελεχή εξέταση και ανάλυση για το επίπεδο των αντοχών της επιχείρησης, προχωρούμε στη συνέχεια στην εξέταση της άλλης μεταβλητής του επιχειρηματικού κινδύνου, αυτής του μεικτού περιθωρίου κέρδους (Μ.Π.Κ.).

 

5.       ΜΕΣΟ ΜΕΙΚΤΟ ΠΕΡΙΘΩΡΙΟ ΚΕΡΔΟΥΣ (Μ.Μ.Π.Κ.)

 

Ένας βασικός κανόνας της επιχειρηματικής δράσης και ταυτόχρονα κριτήριο του επιχειρηματικού κινδύνου είναι η διαμόρφωση του μέσου μεικτού περιθωρίου κέρδους. Συγκεκριμένα, όσο μεγαλύτερο είναι το μέσο μεικτό περιθώριο κέρδους, τόσο σε μικρότερο όγκο πωλήσεων η επιχείρηση επιτυγχάνει το νεκρό σημείο.

Το μέσο μεικτό περιθώριο κέρδους είναι συνάρτηση, στην πρώτη φάση, του μίγματος των πωλήσεων της επιχείρησης κατά δραστηριότητα, όπως:

α)    Πωλήσεις εμπορευμάτων

β)    Πωλήσεις προϊόντων

γ)     Πωλήσεις υπηρεσιών

 

6.       ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΜΟΧΛΕΥΣΗ (ΣΤΑΘΕΡΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΛΗΤΑ ΕΞΟΔΑ)

 

Τόσο η λειτουργική μόχλευση (operatingleverage), όσο και η χρηματοοικονομική μόχλευση (financialleverage) σαν έννοιες δεν είναι γνωστές στον επιχειρηματικό κόσμο. Για τις ανάγκες του παρόντος άρθρου, αναφερόμαστε αποκλειστικά στην λειτουργική μόχλευση.

Με την λειτουργική μόχλευση και την μόχλευση την συνολική γίνεται μια ουσιαστική προσπάθεια ποσοτικοποίησης του επιχειρηματικού κινδύνου. Μία βασική υπόθεση και παραδοχή που γίνεται είναι ότι είναι εφικτή η διάκριση των δαπανών (εξόδων) σε σταθερές και μεταβλητές.

Η λειτουργική μόχλευση εξετάζει την μεταβλητότητα των δαπανών και, σε συνδυασμό με τις επιπτώσεις στην κερδοφορία της επιχείρησης, μας δίνει το μετρό του κινδύνου. Έτσι, όταν η αύξηση των πωλήσεων είναι σχεδόν αδύνατη, τα οφέλη από την ανάλυση και επανεξέταση της μικτής κερδοφορίας είναι περιορισμένα, τότε το κέντρο βάρους της μεθοδολογίας μεταφέρεται στις δαπάνες.

Η λειτουργική μόχλευση συνδέει το μεικτό περιθώριο κέρδους με τις δαπάνες και ειδικότερα με τις μεταβλητές. Έτσι, έχουμε το περιθώριο συνεισφοράς (contribution margin), το οποίο δίνεται από την παρακάτω σχέση, ως ποσοστό των πωλήσεων.