ΤΟ «ΚΟΥΡΕΜΑ» ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΙΚΩΝ ΔΑΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ

ΠΟΤΕ γίνεται;

ΠΩΣ γίνεται;

Σε ΤΙ ΠΟΣΟΣΤΟ γίνεται;

Μία από τις λέξεις που ακούγεται συχνά εδώ και χρόνια από την έναρξη της οικονομικής κρίσης είναι η λέξη «κούρεμα» των υποχρεώσεων και ειδικότερα των τραπεζικών υποχρεώσεων. Με άλλα λόγια, η λέξη κούρεμα αναφέρεται στον όρο απομείωση των υποχρεώσεων ούτως ώστε να διαμορφωθεί σε εκείνα τα επίπεδα που ο οφειλέτης (δανειολήπτης) θα έχει τη δυνατότητα και ικανότητα να εξοφλήσει το χρέος.

Δεν είναι λίγοι οι δανειολήπτες που το κούρεμα ή την απομείωση του δανείου τη θεωρούν δικαίωμα ή θεσμική απαίτηση. Δεν είναι όμως και λίγοι οι τραπεζικοί που το κούρεμα το θεωρούν «απαγορευτικό».

Στις δύο αυτές «αντιμαχόμενες πλευρές» έρχεται το κράτος, ο νόμος, το Δικαστήριο που σηκώνουν την κόκκινη κάρτα της αρχής της μη επιδείνωσης της θέσης των πιστωτών. Ως γνωστόν, η αρχή αυτή αναφέρει απλά και πρακτικά ότι κανένας πιστωτής δεν μπορεί σε μία συμφωνία (ρύθμιση) να πάρει λιγότερα από όσα θα έπαιρνε στην περίπτωση της πτώχευσης του οφειλέτη.

Πώς όμως προσδιορίζονται όλα; Με ποιες συνθήκες είναι δυνατή ή δεν είναι η απομείωση του δανείου; Πότε και πόση είναι η απομείωση του δανείου;

Τα ερωτήματα αυτά θα απαντήσουμε στη συνέχεια με οικονομικούς όρους μέσα από μια χρηματοοικονομική προσέγγιση με βάση τη μέθοδο BenefitCostAnalysis (δηλαδή ανάλυση κόστους οφέλους με ποσοτικοποίηση των παραμέτρων).

 

Για να απαντήσουμε στα παραπάνω ερωτήματα που τέθηκαν θα πρέπει πρώτα να εξετάσουμε τις παραμέτρους (παράγοντες) που συνθέτουν το όλο θέμα που είναι ταυτόχρονα και προσδιοριστικοί παράγοντες στις διαπραγματεύσεις και στη λήψη των σχετικών αποφάσεων. Μεταξύ των παραμέτρων αυτών είναι:

2.1Η αγοραία αξία του ακινήτου: είναι η αξία αναφοράς και αφετηρίας στην όλη προσέγγιση. Είναι η αξία που προσδιορίζεται από ανεξάρτητο πιστοποιημένο εκτιμητή. Η αγοραία αξία (MarketValue) ή εμπορική αξία σύμφωνα με τα Διεθνή Εκτιμητικά Πρότυπα, είναι η αξία που διαμορφώνεται με κανονικές συνθήκες την ημερομηνία εκτίμησης του ακινήτου μεταξύ ενός πρόθυμου πωλητή και ενός πρόθυμου αγοραστή σε μια συναλλαγή στα πλαίσια της ομαλής αγοράς.

2.2Αντικειμενική ή φορολογική αξία: είναι η αξία που λαμβάνεται υπόψη στον προσδιορισμό του ΕΝΦΙΑ

2.3Λογιστική αξία: Είναι η αναπόσβεστη αξία, δηλαδή αξία αγοράς μείον συσσωρευμένες αποσβέσεις που έχουν γίνει

2.4Καθαρή Λογιστική αξία: είναι η αξία που παρουσιάζεται στα βιβλία της Τράπεζας αφού αφαιρεθούν οι προβλέψεις που έχουν γίνει. Σπάνια η αξία αυτή είναι γνωστή στην επιχείρηση.

2.5Αξία ρευστοποίησης: είναι η αξία που προκύπτει όχι σε ομαλές συνθήκες, συνήθως κάτω από έναν πλειστηριασμό. Συγγενής με την αξία ρευστοποίησης είναι η αναγκαστική αξία και διαμορφώνεται στο 60-90% της αγοραίας (ανάλογα των περιπτώσεων).

2.6Παρούσα αξία ρευστοποίησης: Είναι η αξία που προκύπτει σε σημερινές τιμές όταν η αξία ρευστοποίησης προ εξοφλείται με βάση το χρόνο που αναμένεται να ρευστοποιηθεί.

2.7 Χρόνος ρευστοποίησης: Είναι ο χρόνος που απαιτείται για τη ρευστοποίηση ενός περιουσιακού στοιχείου από τον χρόνο που θα ληφθούν τα αναγκαστικά μέτρα είσπραξης. Στην πράξη είναι περίπου 5 χρόνια.

2.8Προεξοφλητικό επιτόκιο: Είναι το επιτόκιο που χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με τον χρόνο που απαιτείται για τη ρευστοποίηση και είναι το μεσοσταθμικό επιτόκιο χρηματοδότησης των επιχειρήσεων με βάση το Δελτίο της Τράπεζας της Ελλάδος.

2.9Καθαρή Παρούσα Αξία: Είναι η αξία που προκύπτει αν από την παρούσα αξία της αξίας ρευστοποίησης αφαιρεθούν τα έξοδα ρευστοποίησης και διατήρησης του ακινήτου, στην πράξη υπολογίζονται στο 5% της αξίας.

2.10           Διάθεση της Αξίας Ρευστοποίησης: Είναι ο τρόπος με τον οποίο γίνεται η διανομή της ρευστοποιήσιμης αξίας με βάση τη σύνθεση, το ύψος των πιστωτών και τα σχετικά προνόμια σύμφωνα με τον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας

Η χρήση των παραπάνω παραμέτρων γίνεται στη συνέχεια με το ενδεικτικό παράδειγμα που θα ακολουθήσει στη συνέχεια.

 

 

 

Σήμερα σε πολλές περιπτώσεις χρησιμοποιείται η έννοια της καθαρής παρούσας αξίας ως απάντηση στην εφαρμογή της αρχής της μη επιδείνωσης της θέσης των πιστωτών. Μεταξύ αυτών είναι:

3.1 Διμερείς ή πολυμερείς συμβάσεις αναδιάρθρωσης των τραπεζικών υποχρεώσεων μεταξύ των επιχειρήσεων και χρηματοδοτικών φορέων. Στους χρηματοδοτικούς φορείς με την ευρεία έννοια του όρου περιλαμβάνονται τράπεζες, εταιρίες διαχείρισης απαιτήσεων, εταιρίες leasing, εταιρίες εκκαθάρισης

3.2 Στην εφαρμογή του εξωδικαστικού μηχανισμού αφού στην περίπτωση αυτή η αξία ρευστοποίησης των περιουσιακών στοιχείων της επιχείρησης είναι προσδιοριστική για τη διαμόρφωση της πρότασης ρύθμισης των υποχρεώσεων

3.3 Στην εφαρμογή της προπτωχευτικής διαδικασίας του Ν. 4738/2020 (πρώην 106β του ΠτΚ). Το Δικαστήριο δεν επικυρώνει τη συμφωνία εξυγίανσης όταν διαπιστώνεται ότι παραβιάζεται η αρχή της μη επιδείνωσης της θέσης των πιστωτών

3.4 Οι διμερείς συμβάσεις που υπογράφονται από τις επιχειρήσεις με το Δημόσιο και ΕΦΚΑ λαμβάνουν υπόψη σοβαρά την αξία ρευστοποίησης των περιουσιακών στοιχείων του οφειλέτη.

 

 

Για την κατανόηση της μεθοδολογίας παραθέτουμε στη συνέχεια ένα αριθμητικό παράδειγμα. Για τα δεδομένα του παραδείγματος μας έχουμε να κάνουμε τις παρακάτω επισημάνσεις:

·        Το ύψος της αγοραίας αξίας είναι αυτό που προέκυψε από την έκθεση (μελέτη) του εκτιμητή. Η φορολογική αξία είναι αυτή που προκύπτει από το Εκκαθαριστικό του ΕΝΦΙΑ ενώ η Λογιστική αξία προκύπτει από το Μητρώο παγίων (βιβλία της επιχείρησης). Οι δύο αυτές αξίες συνεκτιμώνται (λαμβάνονται υπόψη) χωρίς να υπεισέρχονται στον προσδιορισμό της ρευστοποιήσιμης αξίας.

·        Η καθαρή λογιστική αξία είναι η αξία που βρίσκεται -όπως αναφέραμε προηγουμένως- στα βιβλία της τράπεζας κι αυτό είναι στοιχείο σύγκρισης και αναφοράς ειδικά για την τράπεζα.

·        Η αξία ρευστοποίησης στο παράδειγμα μας υπολογίζεται ως ποσοστό 65% της αγοραίας εμπορικής αξίας. Η παρούσα αξία της αξίας ρευστοποίησης προσδιορίσθηκε με βάση το συντελεστή αναγωγής του επιτοκίου 5% και για περίοδο 5 χρόνια ενώ για την καθαρή παρούσα αξία έχουν αφαιρεθεί τα έξοδα ρευστοποίησης.

Στο αριθμητικό ενδεικτικό παράδειγμα υπάρχει ένας υπόθηκος δανειστής, μία τράπεζα της οποίας η συνολική απαίτηση από την επιχείρηση ανέρχεται σε 1.800.000€. Επίσης, όπως φαίνεται στον πίνακα, η επιχείρηση οφείλει στο Δημόσιο 400.000€ (Γενικό προνόμιο) και στους λοιπούς πιστωτές (άνευ προνομίου) 100.000€.

 

Στη συνέχεια, αξιολογούνται τα αποτελέσματα της ανάλυσης, δηλαδή του τρόπου υπολογισμού της καθαρής παρούσας αξίας.

 

Κατ΄ αρχήν εκείνο που θα πρέπει να σημειώσουμε είναι ότι το παράδειγμα που χρησιμοποιούμε είναι εντελώς ενδεικτικό για την κατανόηση της μεθοδολογίας της πρακτικής της χρηματοοικονομικής προσέγγισης και σε καμία περίπτωση δεν είναι ο κανόνας. Δεν υπάρχει κανόνας. Κάθε περίπτωση έχει την μοναδικότητα της. Το παράδειγμα μας παρουσιάζει τις βασικές αρχές που πρέπει να τηρούνται και τα βήματα και στάδια που πρέπει να ακολουθούνται μέσα από μία Χρηματοοικονομική προσέγγιση.

Έτσι, έχουμε να κάνουμε τις παρακάτω αξιολογικές παρατηρήσεις:

1. Η υπόθεση ότι η Τράπεζα είναι καλυμμένη από την αγοραία αξία σε σχέση με το υπόλοιπο του δανείου δεν ευσταθεί

2.  Για να είναι εξασφαλισμένη η τράπεζα θα πρέπει να γίνουν συγκρίσεις σε όρους καθαρής παρούσας αξίας

3.  Η καθαρή παρούσα αξία ανέρχεται στα 936.130€ που είναι το 52% της οφειλής (Δείκτης απομείωσης 48%)

4. Αν δεχθεί η τράπεζα την καθαρή παρούσα αξία ως ύψος ρύθμισης τότε δεν καταγράφει ζημία αλλά αντίθετα κέρδος αφού καθαρή λογιστική αξία του δανείου στα βιβλία της τράπεζας ανέρχεται στις 600.000€

5. Στο συγκεκριμένο αριθμητικό παράδειγμα δεν φαίνεται να παραβιάζεται η αρχή της μη επιδείνωσης των πιστωτών.

6. Η πρόταση της ρύθμισης της επιχείρησης στο ποσό του 1.000.000€ (απομείωση 44%) είναι πρόταση που θα πρέπει να τη δεχθεί η τράπεζα γιατί αλλιώς θα εισπράξει 631.979€.

Το ερώτημα που τίθεται τώρα στην περίπτωση του παραδείγματός μας είναι ποια θα ήταν η θέση των δύο μερών σε μια διαπραγμάτευση όταν ήταν γνωστές οι πληροφορίες και στα δύο μέρη.

Θα ήταν δυνατόν να έχουμε μία συμφωνία win–win; Η απάντηση είναι ναι, εφόσον οι εκπρόσωποι της τράπεζας έχουν κατανοήσει ότι τα ονομαστικά μεγέθη δεν έχουν καμία αξία όσο έχει η Καθαρή Παρούσα Αξία.

Από την άλλη πλευρά, η επιχείρηση θα πρέπει να κατανοήσει ότι  καμία τράπεζα  δεν είναι διατεθειμένη -και δεν μπορεί- να υπογράψει μία συμφωνία ρύθμισης με την οποία χειροτερεύει η θέση της.

 

Είναι βέβαιο ότι η ανάγνωση της παρούσας εργασίας δίνει μία σειρά απαντήσεων σε όλα τα εμπλεκόμενα μέρη στο πεδίο της αναδιάρθρωσης και της ρύθμισης των ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων. Η εργασία και η μεθοδολογία μας, στέλνει μηνύματα στις τράπεζες, εταιρίες διαχείρισης, και στις επιχειρήσεις. Πιο συγκεκριμένα:

ü  Οι τράπεζες δεν  είναι  τόσο εξασφαλισμένες όσο νομίζουν. Η αγοραία αξία (marketvalue) των ακινήτων είναι μόνο ένα σημείο αναφοράς και οι αξίες θα πρέπει να προσαρμοστούν σε σενάρια βίαιης ρευστοποίησης

 

ü  Δυστυχώς το κράτος λογαριάζει «χωρίς τον ξενοδόχο» και έρχεται λόγω μνημονίων δεύτερο στη διανομή της περιουσίας μετά τις τράπεζες

 

ü  Οι επιχειρήσεις «όταν σκέφτονται ή ονειρεύονται» κούρεμα (απομείωση) των υποχρεώσεων πρέπει να έχουν κατά νου την αρχή της «μη επιδείνωσης της θέσης των πιστωτών». Αν το υπόλοιπο του δανείου είναι μικρότερο από την καθαρή παρούσα αξία του ακινήτου σε καμία περίπτωση θα δεχθεί η τράπεζα ή η εταιρία Διαχείρισης μείωση των υποχρεώσεων.

Στην τελευταία αυτή περίπτωση έχουμε τη σχέση NetPresentValue/ Loan.

 

Σε τελική ανάλυση, η μεθοδολογία μας πιστεύουμε ότι είναι ικανή να οδηγήσει τα εμπλεκόμενα μέρη σε μία κατάσταση διαπραγμάτευσης Win–Win. Να σηκωθούν, δηλαδή, από το τραπέζι της διαπραγμάτευσης ικανοποιημένοι και να σταθμίσουν αυτά που «κέρδισαν» και αυτά που «έχασαν».

 

1.      Bankingsupervision«έγγραφο κατευθύνσεων προς τις τράπεζες για τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια». Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, Μάρτιος 2017

2.      Απόφαση του Υπουργείου Οικονομικών (Ε2117/28/5/2021): Η διαδικασία της εξυγίανσης και ο ρόλος του Δημοσίου

3.      Απόφαση Υπουργείου Οικονομικών 26400/5/3/2021: Καθορισμός του ελάχιστου περιεχομένου της έκθεσης εμπειρογνώμονα….. (κυρίως το άρθρο 9

4.      Ειδική Γραμματεία Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους «Βασικές αρχές εξυγίανσης επιχειρήσεων και η έκθεση του εμπειρογνώμονα»

 

5.      ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ: Επισκόπηση του Ελληνικού χρηματοπιστωτικού συστήματος «προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων (Μ.Ε.Δ)-Σχέδιο ίδρυσης εταιριών διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων (ΕΔΠΣΤ).