Η διαχείριση των κίνδυνων της επιχείρησης στην πράξη.
Μια πρακτική μεθοδολογική προσέγγιση των κινδύνων της επιχείρησης για όλα τα μεγέθη των επιχειρήσεων
«ΜΕΤΡΩ, ΕΛΕΓΧΩ, ΑΠΟΦΑΣΙΖΩ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΩ ΑΝΑΛΟΓΑ ΤΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ»
1. ΣΚΟΠΟΣ
Ως γνωστόν, η επιχείρηση αντιμετωπίζει καθημερινά μια σειρά κινδύνων όπως επιχειρηματικό, λειτουργικό, χρηματοδοτικό, κίνδυνο ρευστότητας κι άλλους κινδύνους.
Κανένας όμως κίνδυνος δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί ουσιαστικά και αποτελεσματικά όταν και εφόσον δεν εφαρμόζει στοιχειώδεις αρχές του χρηματοοικονομικού προγραμματισμού ή καλύτερα έναν ετήσιο ολοκληρωμένο προϋπολογισμό.
Με βάση τα παραπάνω δεδομένα, σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να παρουσιάσει ένα δύσκολο θέμα (πρόβλημα) της επιχείρησης με έναν τρόπο απλό και συνοπτικό.
Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι το βασικό χαρακτηριστικό της μεθοδολογίας που προτείνουμε και την οποία η εταιρία μας (FBS) την εφαρμόζει στην πράξη, είναι η ποσοτικοποίηση των κινδύνων της επιχείρησης. Είναι μία πρακτική που δεν τη βρίσκει κάποιος στη Βιβλιογραφία αφού είναι αποτέλεσμα της μακροχρόνιας συνεργασίας με τις επιχειρήσεις.
Συμπερασματικά, ο σκοπός της εργασίας αυτής είναι να προσδιορίσει τους βασικούς και καθημερινούς κινδύνους της επιχείρησης διαχρονικά, να μελετήσει τη συμπεριφορά αυτών και να προτείνει συγκεκριμένες ενέργειες.
1. ΟΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ
Για την εφαρμογή της μεθοδολογίας χρησιμοποιούμε (4) μεταβλητές (δείκτες) που μας δίνουν μια ολοκληρωμένη εικόνα των κινδύνων που αντιμετωπίζει η επιχείρηση. Οι μεταβλητές αυτές είναι:
1.1 Ρυθμός μεγέθυνσης: είναι η διαχρονική μεταβολή που σημειώνεται στις πωλήσεις της επιχείρησης τόσο σε μηνιαία βάση όσο και σε ετήσια βάση. Ο ρυθμός μεγέθυνσης, πέραν των άλλων, δείχνει τη διεισδυτικότητα της επιχείρησης στην αγορά και συνδέεται με την απόκτηση μεριδίου.
1.2 Η συμπεριφορά της μικτής κερδοφορίας: στην περίπτωση αυτή εξετάζουμε και συσχετίζουμε τη διαχρονική μεταβολή των μικτών κερδών με τη διαχρονική μεταβολή των πωλήσεων(ρυθμός μεγέθυνσης). Όταν το ποσοστό μεταβολής των μεικτών κερδών είναι μικρότερο εκείνου των πωλήσεων, αυτό σημαίνει αύξηση του επιχειρηματικού κινδύνου και μετατόπιση του νεκρού σημείου σε υψηλότερο σημείο.
Η μείωση της μικτής κερδοφορίας(ως ποσοστό) μπορεί να σημαίνει μείωση τιμών, ή μεταβολή του μείγματος πωλήσεων
1.3 Τάσεις EBITDA: η διαμόρφωση του EBITDAείναι παράγωγο αποτέλεσμα της εξέλιξης των μικτών κερδών αλλά και των λειτουργικών εξόδων. Έτσι, μπορεί να έχουμε μείωση της μεικτής κερδοφορίας αλλά αύξηση του EBITDA. Αυτό συμβαίνει όταν τα λειτουργικά έξοδα της επιχείρησης μειώνονται.
Όταν διαχρονικά παρατηρούμε μείωση του EBITDA, αυτό σημαίνει αύξηση και επιδείνωση του επιχειρηματικού κινδύνου, του λειτουργικού κινδύνου, του χρηματοδοτικού και του κινδύνου ρευστότητας
1.4Κλιμάκωση του δείκτη υπερχρέωσης: ο δείκτης υπερχρέωσης(υπερδανεισμού) παρουσιάζεται σε 2 μορφές:
(α) Δείκτης εξυπηρέτησης τραπεζικού δανεισμού= Ebitda / Τοκοχρεωλύσια
και (β) Επίπεδο Δανεισμού της επιχείρησης = Συνολικές Υποχρεώσεις / Ebitda
Ο δείκτης (α): όταν είναι μεγαλύτερος της μονάδας (1) σημαίνει ότι το ύψος του EBITDAείναι ικανό να αντισταθμίσει τις υποχρεώσεις της επιχείρησης για τοκοχρεολύσια. Όσο μεγαλύτερος της μονάδας είναι ο δείκτης αυτός, τόσο μεγαλύτερα περιθώρια υπάρχουν για την αποπληρωμή και άλλων υποχρεώσεων της επιχείρησης όπως Δημόσιο, ΕΦΚΑ, κ.λ.π.
Ο δείκτης (β): δείχνει το επίπεδο υπερδανεισμού(υπερχρέωσης) σε όρους δυνατότητας και ικανότητας της επιχείρησης για την αποπληρωμή των υποχρεώσεων. Όσο ο δείκτης αυτός είναι μεγάλος(σε χρόνια) τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος αθέτησης των υποχρεώσεων, με ό,τι συνεπάγεται η εξέλιξη αυτή.
Στην πράξη, όπως και όλοι οι παραπάνω δείκτες παρακολουθούνται σε μηνιαία βάση με ποσοτικά και ποιοτικά κριτήρια, όπως θα δούμε στη συνέχεια, με ένα πραγματικό πρακτικό παράδειγμα.
2. ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
Η εφαρμογή της μεθόδου γίνεται με ένα πραγματικό παράδειγμα επιχείρησης που ακολουθεί τις βασικές αρχές του χρηματοοικονομικού προγραμματισμού με την εποπτεία και συντονισμό της εταιρείας μας. Η επιχείρηση δεν είναι αναγκαίο να τηρεί Γ΄ κατηγορίας λογιστικά βιβλία. Η μέθοδος εφαρμόζεται και στο απλογραφικό σύστημα (Β΄ κατηγορίας βιβλία).
Συνεπώς, η προτεινόμενη μέθοδος βρίσκει εφαρμογή σε όλα τα μεγέθη των επιχειρήσεων, φθάνει να υπάρχουν τα διαθέσιμα στοιχεία αλλά και η διάθεση από πλευράς επιχειρηματία.
Ο προσδιορισμός των δεικτών γίνεται και από ενδιάμεσες καταστάσεις, δηλαδή ισολογισμό και αποτελέσματα χρήσεως όπως αυτές οι ενδιάμεσες χρηματοοικονομικές καταστάσεις προσδιορίζονται από τα ισοζύγια της Γενικής Λογιστικής.
Το ενδιαφέρον και η αξία της μεθόδου φαίνεται όταν οι παραπάνω δείκτες είναι και στόχοι του ετήσιου προϋπολογισμού. Έτσι, στην πράξη γίνεται η συγκριτική αξιολόγηση μεταξύ στόχων και απολογιστικών στοιχείων.
Ακολουθούν τα δεδομένα του παραδείγματος, όπως τα αποτελέσματα χρήσεως για τις περιόδους Ιούνιος 2021, Ιούνιος 2022 και Ιούνιος 2023 και οι αντίστοιχοι ενδιάμεσοι ισολογισμοί των (3) τριών αυτών περιόδων.
4. ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ
Με βάση τα αποτελέσματα χρήσεως και τους ισολογισμούς των δύο περιόδων, προσδιορίζουμε τους σχετικούς δείκτες που παρουσιάζονται στον πίνακα που ακολουθεί. Από τη μελέτη των σχετικών δεικτών προκύπτουν οι παρακάτω αξιολογικές παρατηρήσεις:
üΡυθμός μεγέθυνσης: η επιχείρηση φαίνεται στην παρούσα φάση να παρουσιάζει αξιόλογο ρυθμό μεγέθυνσης αφού η διαχρονική μεταβολή των πωλήσεων φθάνει σε ποσοστό 31,24% και 34,08%
üΣυμπεριφορά της μεικτής κερδοφορίας: παρατηρούμε ότι ενώ οι πωλήσεις αυξάνονται με ποσοστό 31,24% και 34,08%, η μικτή κερδοφορία τον Ιούνιο του 2023 αυξάνεται κατά 42,86% (τόσο σε απόλυτο μέγεθος όσο και σε επίπεδο μικτού περιθωρίου κέρδους). Η διαπίστωση αυτή θα πρέπει να ελεγχθεί σε βάθος όπως θα αναφερθούμε στη συνέχεια στην επόμενη παράγραφο «ενέργειες»
üΤάσεις EBITDA: ύστερα από τη σημαντική αύξηση της μεικτής κερδοφορίας, φυσικό ήταν να έχουμε και αύξηση της λειτουργικής κερδοφορίας (EBITDA), εκτός αν είχαμε αύξηση λειτουργικών εξόδων, οπότε θα είχαμε μείωση της λειτουργικής κερδοφορίας.
Έτσι, ενώ τα λειτουργικά κέρδη παρουσιάζουν μείωση τον Ιούνιο του 2022 – 3,57%, τον Ιούνιο του 2023 παρουσιάζουν αύξηση 72,84%
üΚλιμάκωση του δείκτη υπερχρέωσης: Ο δείκτης υπερχρέωσης αποτελείται από δύο επιμέρους δείκτες: (4.1) δείκτης εξυπηρέτησης τραπεζικού δανεισμού, η τιμή του οποίου μόλις υπερβαίνει τη μονάδα (1) το 2023, ενώ το 2022 ήταν πολύ κάτω της μονάδας. Η τιμή του παραπάνω δείκτη δείχνει ότι η επιχείρηση βρίσκεται σε αδυναμία να εξυπηρετήσει τον τραπεζικό δανεισμό. Επίσης, φαίνεται να μην υπάρχουν δυνατότητες για πληρωμές υποχρεώσεων παρελθόντων περιόδων.
Οι δύο παραπάνω διαπιστώσεις μας οδηγούν αβίαστα στο συμπέρασμα ότι η επιχείρηση αφενός αντιμετωπίζει χρηματοδοτικό κίνδυνο, αφετέρου και κίνδυνο ρευστότητας.
Η επιχείρηση έκανε το 2023 ένα ουσιαστικό βήμα στη «βελτίωση του επιπέδου του δανεισμού» αφού ο δείκτης (4.2) από 16,23 χρόνια μειώθηκε στα 8,59 χρόνια. Παρά όμως τη βελτίωση αυτή, ο δείκτης παραμένει υψηλός, αφού η τιμή του πρέπει να είναι κάτω από (5) πέντε χρόνια.
5. ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ
Όλες οι παραπάνω διαπιστώσεις και αξιολογικές παρατηρήσεις -ακόμη και όταν είναι θετικές-σηματοδοτούν μια σειρά ενεργειών στις οποίες θα πρέπει να προχωρήσει η επιχείρηση όπως:
(1) να εξετάσει αν η αύξηση των πωλήσεων ήταν θέμα τιμών ή ποσοτήτων
(2) πού οφείλεται η αύξηση του μικτού περιθωρίου κέρδους; μήπως είναι παροδικό φαινόμενο ή οφείλεται στο μείγμα των πωλήσεων;
(3) πού οφείλεται η διαχρονική αύξηση των λειτουργικών εξόδων;(λειτουργικός κίνδυνος)
(4) πού οφείλεται η σημαντική αύξηση των τόκων όταν ο τραπεζικός δανεισμός μειώνεται;
(5) πώς αντιμετωπίζει τις ανάγκες κεφαλαίου κινήσεως όταν δεν υπάρχει αύξηση τραπεζικού δανεισμού και σχεδόν όλο το EBITDA διατίθεται για εξυπηρέτηση δανεισμού;(κίνδυνος ρευστότητας)
(6) το θέμα σχέσεων της επιχείρησης με τις τράπεζες πρέπει να εξεταστεί πάνω σε ένα σχέδιο αναδιάρθρωσης (χρημ/κός κίνδυνος)
Όλες οι παραπάνω ενέργειες θα πρέπει να αποτυπωθούν σε ένα συνοπτικό ACTIONPLAN και να δοθούν απαντήσεις από την επιχείρηση. Παράλληλα, οι παραπάνω δείκτες θα πρέπει να συνδεθούν με τους στόχους του προϋπολογισμού.
Συμπεράσματα
Στην εργασία αυτή, παρουσιάστηκε η πρακτική αντιμετώπιση της διαχείρισης των κινδύνων της επιχείρησης μέσα από ένα πρακτικό παράδειγμα. Ο εντοπισμός των κινδύνων που αντιμετωπίζει η επιχείρηση σε όλο το εύρος αυτών δεν είναι εύκολη υπόθεση.
Η αύξηση των πωλήσεων σε συνδυασμό με την αύξηση της μικτής κερδοφορίας σε καμία περίπτωση δεν περιορίζουν τους κινδύνους που αντιμετωπίζει η επιχείρηση. Ο χρηματοδοτικός, ο λειτουργικός και ο κίνδυνος ρευστότητας δεν είναι εμφανείς στις χρηματοοικονομικές καταστάσεις της επιχείρησης.
Η σύνδεση των κινδύνων(δεικτών) με τους στόχους του προϋπολογισμού είναι απαραίτητη και αναγκαία. Όπως επίσης η καταγραφή συγκεκριμένων ενεργειών και η ιεράρχηση αυτών στα πλαίσια του χρηματοοικονομικού προγραμματισμού.
Από την εμπειρία μας, την έρευνα και τις μελέτες που έχουμε πραγματοποιήσει, οι ελληνικές επιχειρήσεις δεν αντιμετωπίζουν τόσο τον κίνδυνο της επιχειρηματικής βιωσιμότητας όσο τον κίνδυνο της δανειακής βιωσιμότητας όπως η επιχείρηση του παραδείγματος.